Psorijaza je rasprostranjeno hronično zapaljensko kožno oboljenje, koje se obično sastoji od perioda poboljšanja i pogoršanja. Najčešće se javlja vrsta psorijaze koja ima upadljivo oivičene naslage koje mogu biti ili ružičaste ili sive boje, prekrivene srebrnkastom ljuspastom kožom. Te naslage takođe mogu izazvati lokalizovanu hiperpigmentaciju. Simptomi se mogu javiti u bilo kojoj starosnoj dobi, međutim najčešće nastaju u ranoj odrasloj dobi ili kasnije u životu, oko 50. ili 60. godine.
Psorijaza - znakovi i simptomi
Psorijatične lezije se biološki razlikuju od klasične suve kože poznate i kao kseroza i klasifikuju se kao eritroskvamozne, što znači da su zahvaćeni i krvni sudovi i dublji slojevi epidermisa. Slabija ćelijska regeneracija prouzrokuje tzv. naslage. To slabljenje izaziva više faktora:
-
upalne reakcije u dubljem dermisu i gornjem epidermisu,
-
povećana produkcija keratinocita (dominantnog tipa ćelija u epidermisu),
-
skraćeni ciklus rasta ćelija i
-
poremećen proces deskvamacije (deskvamacija se odnosi na prirodan proces pri kojem se ljušti površinski sloj kože)
Vrste psorijaze
Plaque Psoriasis (Psoriasis vulgaris) je najčešći oblik psorijaze koji čini 80% slučajeva. Javlja se u vidu crvenih lezija koje su usled upale obično iznad površine kože. Takođe, mogu biti prekrivene slojem srebrnkaste ili bele ljuspaste kože. Ove lezije se obično nalaze na područjima kao što su laktovi, koža glave i donji deo leđa.
Guttate Psoriasis karakterišu lezije u obliku kapljica, tj. crvenih tačkica koje se pojavljuju na trupu ili udovima. Obično nisu toliko izdignute kao psorijatične lezije. Kapljicna psorijaza može nastati u detinjstvu ili ranoj odrasloj dobi, i može se javiti iznenada.
Inverse Psoriasis javlja se u vidu jarkocrvenih lezija koje nisu grube, već glatke i sjajne. Obično se nalaze na kožnim naborima i osetljivim područjima kao što su pazuh, prepone ili ispod grudi ili zadnjice. Ta područja se takođe mogu iziritirati trenjem i/ili znojenjem.
Pustular Psoriasis uglavnom se javlja kod odraslih i karakterišu je beli gnojni plikovi (koji nisu zarazani jer se sastoji od belih krvnih ćelija). Ovi plikovi mogu biti okruženi pocrvenelom kožom i mogu biti lokalizovani ili razbacani.
Erythrodermic Psoriasis je uglavnom zapaljenska i stoga često zahvata veći deo površine tela. Velike površine kože su crvene i upaljene što dovodi do ljuštenja velikih "listova" ljuspi, što izaziva jak bol i neprijatnost.
Psorijaza - šta je izaziva?
Genetika
Studije ukazuju da bi većina slučajeva psorijaze mogla biti nasledna, zbog učestalosti pojave psorijaze u porodicama osoba sa tim problemom. Smatra se da određeni geni mogu biti povezani sa psorijazom, ali tačan način na koji se to dešava još nije jasan.
Infekcije
Infekcije često učestvuju u razvoju psorijatičnih simptoma. Bakterije, naročito streptokok, su najčešće uključeni patogeni i povezani su sa kapljicnom psorijazom. Infekcija virusom humane imunodeficijencije (HIV), iako nije direktan uzrok psorijaze, dokazano povećava verovatnoću pojave težih oblika psorijaze, ako osoba već ima psorijazu.
Stres
Psihološki stres može pogoršati stanje i u nekim slučajevima, biti dovoljan kao okidač.
Lekovi
Pojedini lekovi, a posebno litijum, antimalarici i beta-blokatori, imaju negativan uticaj na psorijazu. Nagli prekid terapije jakim topikalnim ili oralnim kortikosteroidima može izazvati povratak simptoma, koji mogu biti ozbiljni i čak dovesti do eritrodermatske ili čak generalizovane pustularne psorijaze.
Opcije topikalne terapije
Topikalne terapije psorijaze sastoje se uglavnom od emolijenata, ovlaživača, keratolitičkih agenasa i kortikosteroida. Hidratantni preparati i emolijenti su prvenstveno blagotvorni u remisionim fazama psorijaze. Tokom početne keratotične faze, keratolitički agensi su najkorisniji i mogu se koristiti zajedno sa ovlaživačima i emolijentima. Topikalni kortikosteroidi su uvek efikasni, međutim ne bi ih trebalo koristiti neprekidno tokom dužih perioda, pa je često dobro čuvati ih za upalna stanja (pogoršanja).
Emolijenti služe da učine stratum corneum mekšim i da umanje površinske ljuspe. Oni su najkorišćeniji preparati u dermatologiji. Deluju tako što stvaraju okluzivni omotač koji smanjuje gubitak vode isparavanjem iz kože, što omogućava adekvatnu hidrataciju površinskog sloja kože, poznatog i kao statum corneum.
Ovlaživači su emolijenti obogaćeni prirodnim vlažećim faktorima (NMF). NMF takođe pojačavaju hidrataciju sloja stratum corneum, pošto privlače i vezuju vodu. Napredniji ovlaživači takođe sadrže aktivne sastojke, kao što je gliko-glicerol, koji pojačava hidrataciju u dubljim epidermalnim slojevima aktiviranjem mreže vodenih kanala u samoj kože, koja snabdeva gornje slojeve kože vlodom. Redovna upotreba emolijenata i ovlaživača je važna i trebalo bi nastaviti sa njom i tokom upalnih stanja i tokom remisije.
Gušće, okluzivnije kreme i masti su bolje od lakših losiona, jer su efikasnije.
Keratolitički agensi su efikasni u smanjenju ljuspi ili psorijatičnih naslaga, pošto razgrađuju keratotični materijal. Salicilna kiselina je najefikasnija među poznatim keratolitičkim jedinjenjima i najpogodnija za izrazito debele ili ljuspaste psorijatičke naslage.
Urea je još jedan često korišćen keratolitički agens i takođe se nalazi u brojnim hidratantnim preparatima, kao što je linija Eucerin Urea, jer takođe spada u NMF i pomaže vezivanje vode u koži.
Topikalni tretmani kao što su emolijenti, ovlaživači i keratolitički agensi su izuzetno važni za tretiranje psorijaze. Oni podržavaju efikasnost bilo kakve sistemske terapije lekovima.
Topikalni kortikosteroidi imaju protivupalna svojstva, smanjujući stopu formiranja naslaga i iritaciju koja je prati. Umereno jaki topikalni kortikosteroidi često se koriste za psorijazu na licu, genitalijama ili područjima koja se istežu ili stežu, u kombinaciji sa drugim topikalnim agensima, naročito emolijentima i hidratantnim sredstvima.
Analozi vitamina D su često jedan od prvih topikalnih tretmana tipične hronične psorijaze.
